اروپا تفکیک زباله از مبدا را بهترین راهکار برای بازیافت با درجه خلوص بالا شناسایی کرده است که در این زمینه نیز توانسته موفق عمل کند.
تفکیک زباله
زباله “فی نفسه” وجود ندارد. در واقع ما آن را ایجاد می‌کنیم. اگر دورریزهای ما از هم جدا شوند هدر نمی روند بلکه یک منبع هستند. به همین دلیل است که گام دوم در مدیریت پسماند (پس از تلاش برای تولید زباله کمتر) تفکیک زباله است. زباله‌ها را می توان در منبع جدا کرد. یعنی شهروند زباله‌ها را از هم جدا می‌کند. یا اینکه یک شرکت واسطه زباله‌ها را پس از جمع آوری از هم تفکیک می‌کند. اگر بخواهیم که این دو روش را با هم مقایسه کنیم، متوجه خواهیم شد که در نهایت هر دو روش باعث بهبود کیفیت زباله‌های تفکیکی از نظر کیفیت مواد میشوند.
به عنوان مثال، برای ذوب مجدد شیشه باید درجه خلوص آن بالا باشد. شیشه‌های خرد شده برای ذوب مجدد هیچ فایده‌ای ندارند و معمولاً به قیمت بسیار ارزان تر به فروش می رسند. بازیافت شیشه یک مزیت بزرگ زیست محیطی دارد. به طوری که هر یک بطری شیشه تا ۱۵ بار میتواند مورد بازیافت قرار بگیرد و در چرخه تولید باشد. بازیافت شیشه باعث کاهش قیمت شیشه نیز میشود. همچنین بازیافت شیشه باعث ذخیره انرژی میشود. هر تن شیشه که در انگلستان ذوب شده است باعث صرفه جویی ۳۱۴ کیلوگرم CO2 می کند.
به همین دلیل است که دستورالعمل جدید چارچوب پسماند اتحادیه اروپا مستلزم جمع آوری زباله تفکیک شده از مبدا است. مگر در مواردی که بتوان ثابت کرد که این جدا سازی “از نظر فنی، زیست محیطی و اقتصادی عملی نیست”. اما وقتی صحبت از زباله تفکیک شده از مبدا راه هایی برای بهینه سازی فرایند و دستیابی به بهترین و همراه با بالاترین درجه خلوص زباله است. در این رابطه بهترین راهکار تا کنون در اروپا جمع آوری زباله‌ها از درب هر منزل است.
تاثیر تفکیک زباله در اروپا
تاثیر تفکیک زباله در اروپا موضوعی است که توسط منابع مختلفی مانند کمیسیون اروپا، آژانس محیط زیست اروپا و سایر سازمان‌ها و کارشناسان مورد بررسی و بحث قرار گرفته است. تفکیک زباله فرآیند جداسازی زباله‌ها به دسته‌های مختلف مانند آلی، کاغذ، پلاستیک، فلز، شیشه یا خطرناک بر اساس ویژگی‌ها و پتانسیل آنها برای استفاده مجدد یا بازیافت است. تفکیک زباله می تواند مزایای متعددی برای محیط زیست و جامعه داشته باشد، از جمله:
- کاهش میزان زباله هایی که به محل دفن زباله می رود که آلوده‌ترین و پرهزینه‌ترین راه دفع زباله است. دفن زباله می تواند باعث آلودگی هوا، آب و خاک، انتشار گازهای گلخانه‌ای و خطرات سلامتی برای انسان و حیات وحش شود.
- افزایش نرخ بازیافت و کیفیت مواد بازیافتی که می تواند باعث صرفه جویی در انرژی، آب و منابع طبیعی و همچنین کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و اثرات زیست محیطی شود. بازیافت همچنین می تواند فرصت‌های شغلی و اقتصادی را برای اقتصاد دایره‌ای ایجاد کند.
- بهبود کارایی و اثربخشی سیستم‌های مدیریت پسماند، که می تواند هزینه‌ها را کاهش دهد، خطرات را کاهش دهد و انطباق با مقررات را افزایش دهد. سیستم‌های مدیریت زباله همچنین می‌توانند از فناوری‌های دیجیتالی که می‌توانند جریان زباله را نظارت، ردیابی و بهینه‌سازی کنند، بهره‌مند شوند
- افزایش آگاهی و آموزش مصرف کنندگان و مشاغل در مورد اهمیت پیشگیری و کاهش ضایعات و نیز اثرات زیست محیطی و اجتماعی الگوهای مصرف آنها. تفکیک زباله همچنین می تواند تغییرات رفتاری را تشویق کند و فرهنگ مسئولیت پذیری و پایداری را تقویت کند. اینها برخی از تأثیرات تفکیک زباله در اروپا است که توسط منابع مختلف گزارش شده است. لیکن به طور دقیقتر، در ادامه، نگاهی کلی به تفکیک زباله در کشور های فلاندرز، بلژیک ، ایتالیا و اسپانیا انداخته ایم.
فلاندرز، بلژیک
فلاندرز در بلژیک منطقه‌ای با بالاترین میزان جمع آوری و بازیافت جداگانه زباله در اروپا است. بیشتر این جمع آوری خانه به خانه و در برخی از مناطق با استفاده از سیستم پرداخت به ازای هر زباله (PAYT) انجام میشود. در این روش پرداخت شهروندان با توجه به میزان پسماند باقی مانده خود هزینه پرداخت می کنند. در حال حاضر فلاندر ۷۵ درصد زباله‌های خود را جداگانه جمع آوری می کند و برخی از شهرداری‌ها بالای ۸۰ درصد بازیافت می کنند.
ایتالیا
در ایتالیا بیش از ۱۵۰۰ شهرداری طرح تفکیک زباله از مبدا را را پذیرفته اند. در حال حاضر بیش از ٪ ۵۵ از زباله‌ها تفکیک شده و ٪۲۰ از آنها (۳۰۰ شهرداری) بیش از ۸۰ پایگاه جدا ساز زباله به شمار می‌‌آیاند. طرح تفکیک زباله از مبدا در انواع جوامع صورت می گیرد. نیمی از استان تورینو (۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر) زباله‌ها را در منبع و خانه خود تفکیک میکنند. مرکز شهر تورینو پس از گذشت سه سال که طرح تفکیک زباله از مبدا در آن انجام شد، بیش از ٪۶۰ زباله‌ها را در حال حاضر تفکیک می‌کند. شهرهای دیگر مانند ترنتو (۱۱۰،۰۰۰ نفر جمعیت) یا نووارا (۱۰۰،۰۰۰ نفر جمعیت) به میزان قابل توجهی زباله‌ها تا تفکیک میکنند. حتی در میلان نیز این طرح اجرا شده است.
تمام شهرداری‌های پسماند صفر ایتالیایی از طرح تفکیک زباله از مبدا پیروی میکنند. اولین شهرداری پسماند صفر در ایتالیا، کاپانوری با ۵۰،۰۰۰ نفر جمعیت بود که در سال ۲۰۰۵ ،٪ ۳۷ و در سال ۲۰۰۸، ٪ ۸۲ زباله‌ها را به لطف معرفی این طرح تفکیک کرد.
– تأثیر اقتصادی
هزینه انتقال زباله‌ها در این طرح کاملا با صرفه جویی در بازیافت ۱۶،۰۰۰ تن زباله تامین شد. در مجموع ۲،۳۴۸،۰۰۰ میلیون یورو در سال ۲۰۰۷، که باعث کاهش ۲۰ درصدی قبض شهروندان شد، در هزینه‌ها صرفه جویی شد.
– تأثیرات زیست محیطی
با یک بررسی ساده این طرح باعث بازیافت ۶۰۰۰ تن کاغذ و مقوا که هر سال می سوختند شد. همچنین، از قطع ۱۰۰،۰۰۰ درخت، مصرف ۲/۸۵ میلیون لیتر آب ( که برای تامین آب ۳۱،۰۰۰ آشامیدنی نفر جمعیت لازم است) و انتشار ۹/۱۰۰ تن CO2 ( برابر با انتشار ۶۸۰،۰۰۰ بشکه نفت) جلوگیری شد.
اسپانیا
به دنبال ابتکار موفق ایتالیا، اولین طرح تفکیک زباله از مبدا در اسپانیا در کاتالونیا انجام شد. جایی که در حال حاضر بیش از ۱۰۰ شهرداری ازطرح تفکیک زباله از مبدا استفاده می کنند. این طرح همچنین در سایر نقاط کشور ، بطور خاص در مایورکا (۳۰ شهرداری) و سرزمین باسک، مورد استفاده قرار می گیرد. در کشور باسک اوسوربیل ، اولین شهرداری پسماند صفر در کشور باسک بود و از این رو اولین شهری بود که این طرح را پذیرفت. در سال ۲۰۰۹ و در و در ۷ ماه موفق شد که ٪۸۲ زباله‌ها را تفکیک کند و باعث کاهش ۳۶ درصدی زباله‌ها شد. این موفقیت، شهرداری‌های دیگر (هرنانی و ائارتزون) را تشویق کرد تا به استراتژی پسماند صفر و طرح تفکیک زباله از مبدا بپیونددند. این شهرداری ها حال حاضر بیش از ۸۰ درصد زباله‌های خود را بازیافت می کنند و در عین حال تولید زباله خود را با اقداماتی مانند کمپوست خانگی کاهش می دهند.
طرح تفکیک زباله از مبدا منحصر به اروپا نیست. این امر در خارج از اروپا نیز اتفاق می افتد. به عنوان مثال، سان فرانسیسکو در ایالات متحده پیشروترین شهر در بازیافت قاره آمریکا است و ۷۵ درصد زباله ها را بازیافت می کند. شیوه های استفاده از ضایعات صفر در سراسر جهان ثابت کرده است که طرح تفکیک زباله از مبدا به لحاظ زیست محیطی راحت بوده و از لحاظ اجتماعی و مقرون به صرفه می‌باشد.