اقتصاد چرخشی، موضوعی فراتر از بازیافت

اقتصاد چرخشی مدلی از تولید و مصرف است که شامل به اشتراک گذاری، استفاده مجدد، تعمیر، نوسازی و بازیافت مواد موجود تا حد امکان می باشد.

تاریخچه اقتصاد چرخشی

اقتصاد چرخشی و ایده آن در اوایل سال ۱۹۶۶ در کتاب کنت بولدینگ نوشته شد. در این کتاب او توضیح داد که ما همگی باید در یک سیستم تولید “چرخشی” باشیم. اقتصاد چرخشی پس از آن برای اولین بار در سال ۱۹۸۸ در اقتصاد منابع طبیعی ظاهر شد. بلافاصله پس از آن توسط پیرس و ترنر این اصطلاح برای توصیف یک سیستم اقتصادی استفاده شد که در آن زباله در مراحل استخراج، تولید و مصرف به نهاده تبدیل می‌شود. 

از اوایل دهه ۲۰۰۰، چین این مفهوم را در سیاست‌های صنعتی و زیست ‌محیطی خود ادغام کرد تا آنها را منبع‌ مدار، تولید محور، پسماند و استفاده محور و همچنین چرخه زندگی محور جلوه دهد. بنیاد الن مک آرتور در انتشار این مفهوم در اروپا و قاره آمریکا مؤثر بود. اتحادیه اروپا چشم انداز خود را از اقتصاد دایره ای از سال ۲۰۱۴ معرفی کرد. سپس در سال ۲۰۲۰ یک برنامه عملیاتی اقتصاد چرخشی راه اندازی شد که راه را برای رسیدن به یک اقتصاد رقابتی و بی‌طرفی از تغییرات اقلیمی برای مصرف کنندگان توانمند و هوشمند نشان می دهد.

اقتصاد چرخشی چیست؟ آیا همه چیز بازیافت میشود؟ 

اقتصاد چرخشی یا اقتصاد دورانی مدلی از تولید و مصرف است که شامل به اشتراک گذاری، اجاره، استفاده مجدد، تعمیر، نوسازی و بازیافت مواد و محصولات موجود تا حد امکان می باشد. به این ترتیب چرخه عمر محصولات افزایش می یابد. در عمل، به معنای کاهش ضایعات به حداقل است. به عبارت دیگر زمانی‌ که محصولات از موادی ساخته می شوند که سالها در محل دفن زباله یا اقیانوس‌ها انباشته نشوند. اما مفهوم دقیقتر آن، اقتصاد دورانی در مورد بهبود پایان طول عمر یک محصول و به حداقل رساندن مصرف انرژی می پردازد.

هنگامی که یک محصول به پایان عمر خود می رسد، مواد آن تا حد امکان در اقتصاد نگهداری می شود. اینها را می توان بارها و بارها به طور مولد استفاده کرد و در نتیجه ارزش بیشتری ایجاد کرد. این یک انحراف از مدل سنتی و خطی اقتصادی است که مبتنی بر الگوی “بگیر – بساز – مصرف کن – دور بریز” است. این مدل متکی به مقادیر زیادی مواد و انرژی ارزان و در دسترس است. همچنین بخشی از این مدل بر اساس این مفهوم است که کالا سریع تر از بین میرود. در حقیقت زمانی که یک محصول به گونه‌ای طراحی شده است که طول عمر کوتاه تری داشته باشد مشتریان تشویق می شوند تا دوباره آن را خریداری کنند. پارلمان اروپا خواستار اقداماتی برای مقابله با این عمل شده است.

شکل شماتیک اقتصاد چرخشی

این رویکرد بر خلاف رویکرد قدیمی‌ اقتصاد خطی‌ است که مدل تولید در آن به صورت “استفاده از مواد اولیه، تولید و به دور انداختن” می‌باشد. طرفداران این ایده بر این باور هستند که در دنیایی که پایداری به این شکل تعریف میشود، سطح کیفیت زندگی مصرف کنندگان به هیچ عنوان کاهش نمی‌ یابد. همچنین آن ها ادعا می‌کنند که این ایده هزینه اضافی برای تولید کنندگان را در پی نخواهد داشت. در این راستا در سال ۲۰۱۷، موسسه استاندارد بریتانیا چارچوبی جهت پیاده سازی اقتصاد دورانی برای سازمان‌ها با نام  BS 8001:2017ارائه داد. به وسیله این چارچوب فرایندهای کسب ‌و کار در سطح سازمانی با اصول اقتصاد دورانی هماهنگ میشود.

اصول اقتصاد چرخشی 

اقتصاد دورانی بر سه اصل استوار است که شامل موارد زیر می باشد:

    ۱- از بین بردن زباله و آلودگی

ما باید تولید زباله و آلودگی های ناشی از آن را به عنوان یک نقص بپذیریم تا این که به تولید محصولات جانبی آنها به پردازیم. با تغییر طرز فکر و استفاده از مواد و فناوری جدید، می توانیم اطمینان حاصل کنیم که زباله در وهله اول ایجاد نشده است. 

    ۲-  استفاده مجدد از محصولات و مواد

ما می توانیم محصولات را برای استفاده مجدد، تعمیر یا تولید مجدد طراحی کنیم. اما ماندگار ماندن همه چیز تنها راه حل نیست. وقتی صحبت از محصولاتی مانند غذا یا بسته بندی های اضافه می شود، باید بتوانیم آنها را در در سیکل استفاده مجدد نگه داریم، بنابراین آنها به محل دفن زباله نمی رسند.

    ۳- بازسازی طبیعت

هیچ مفهومی از زباله در طبیعت وجود ندارد. همه چیز غذای چیز دیگری است. برگی که از درخت می افتد جنگل را تغذیه می کند. با بازگشت مواد مغذی به خاک و سایر سیستم ها، می توانیم منابع طبیعی را افزایش دهیم.

البته، ما باید کل چرخه زندگی یک محصول و کل سیستم را در نظر بگیریم. اگر فرایند تولید نیاز به استفاده زیاد از سوخت های فسیلی یا مواد شیمیایی آلاینده داشته باشد، ایجاد چیزی که بتواند بارها و بارها مورد استفاده قرار گیرد، بی فایده است. و اگر هیچ ظرفیتی برای تعمیر، تولید مجدد یا بازیافت یک مورد پس از استفاده وجود ندارد، نمی توانیم آن را واقعاً یک محصول اقتصاد دورانی نام ببریم.

۴- کسب و کار‌ها و اقتصاد دورانی 

در اینجا چند داستان موفقیت آمیز از شرکت هایی که محصولات خود را در مراحل مختلف، از طراحی اولیه تا ساخت و استفاده، مورد ارزیابی قرار می دهند می آوریم.

    کاپشن های بدون پلاستیک و قابل بازیافت از سری محصولات برند Napapijri

اکثر کاپشن های با کارایی بالا و ضد آب و عایق از ترکیبی از مواد ساخته شده اند که جدا کردن آنها و بازیافت آنها دشوار است. برای غلبه بر این مشکل، برند پوشاک ایتالیایی Napapijri طراحی خود را ساده کرده است. به طوری که کل کت – پارچه، روکش و تزئینات – از یک پلیمر ساخته شده است. این ماده با دوام و با عملکرد بالا است، اما همچنین به راحتی بازیافت می شود.

این برند تخفیف های ۲۰ درصدی برای خریدهای آینده مشتریان به آنها می دهد. بدین ترتیب مشتریان لباس های فرسوده خود را پس می دهد تا آنها بازیافت شود.

    لوازم منزل IKEA

۶۰ درصد از تولید کننده مبلمان سوئدی IKEA بر اساس مواد تجدیدپذیر است. و بیش از ۱۰ درصد آنها حاوی مواد بازیافتی است. هدف این است که محصولات آن ٪۱۰۰ با اصول اقتصاد دورانی تطابق داشته باشد. یعنی فقط از مواد تجدید پذیر یا بازیافت شده تا سال ۲۰۳۰ استفاده شود. کلید این استراتژی در این است که مشتریان از محصولات این برند دوباره استفاده کنند. IKEA در حال حاضر قطعات یدکی را برای افزایش عمر محصولات ارائه می دهد.

    محصولات تمیز کننده بی پلاستیک Everdrop

مشتریان Everdrop قرص های تمیز کننده غلیظ می خرند و سپس با آب شیر از آنها اسپری برای آشپزخانه، حمام و شیشه تهیه می‌کنند. این مدل تجاری انتشار دی اکسید کربن را کاهش می دهد زیرا نیازی به حمل ظروف حجیم پر از مایع نیست. Everdrop همچنین با حذف پلاستیک در ظروف قابل استفاده مجدد خود، ضایعات پلاستیکی را کاهش می دهد. این شرکت که در آلمان مستقر است، تخمین می زند که بیش از ۲/۵ میلیون بطری پلاستیکی یکبار مصرف را با قرص های خود حذف کرده است.

    تولید کنندگان ظروف گیاهی 

با توجه به سلسله مراتب زباله های اروپایی، پلاستیک های قابل تجزیه زیستی می توانند از طریق بازیافت آلی (به عنوان مثال کمپوست صنعتی و هضم بی هوازی) به عنوان یک گزینه جایگزین برای کاهش زباله های پلاستیکی و آلودگی های ناشی از پلاستیک، ارزش افزوده ایجاد کنند. پلاستیک های زیست تخریب پذیر به مدیریت کارآمد پسماند و حفظ اقتصاد دورانی منابع کمک می کند. 

با توجه به نیاز روز افزون جامعه و جهان برای استفاده از ظروف یکبار مصرف برای بسته بندی، تولید کنندگان ظروف گیاهی در حال افزایش هستند. خوش بختانه در ایران ظروف یکبار مصرف گیاهی تولید میشود. از این بین، برند به زیست یکی‌ از با کیفیت‌ترین ظروف را تولید میکند. تمامی‌ محصولات این برند با ارزانترین قیمت در سایت اکو کلیکی به فروش می‌رسد. 

بازیافت در صنعت تولید به ویژه در آن بخش‌هایی‌ که نیازمند مواد اولیه برای تولید هستند، سودمند است. چرا که استفاده از مواد بازیافتی باعث کاهش هزینه تولید و قیمت تمام شده محصول میشوند. مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۴ تخمین زد که استفاده از مواد بازیافتی باعث کاهش نوسات قیمت‌های بین المللی مواد اولیه و همچنین کاهش وابستگی به واردات مواد خام میشوند. فرض می‌کنیم که بازیافت به معنی‌ استفاده بیش از حد از انرژی و منابع باشد. در این صورت بازیافت فقط یک راهکار جزئی به شمار میرود. ما فکر می کنیم “بازیافت” می شوند در واقع “پائین چرخ” هستند. به عنوان مثال یک کارتن شیر پلاستیکی هرگز نمیتواند به یک کارتن دیگر بازیافت شود. بلکه تبدیل به یک کالای با کیفیت پایین تر مانند تخته‌های پلاستیکی میشود، که دوباره قابل بازیافت نیست!

    مشکلات بازیافت

صرف نظر از مورد بالا، بازیافت با مشکلات دیگری روبرو است:

– کمتر از ۱۰٪ ظروف پلاستیکی قابل بازیافت به مرکز بازیافت می رسند. زیرا این امر به الگوهای رفتاری مشتریان بستگی دارد. آنها باید زباله‌های خود را در سطل آشغال‌های مناسب نه در کیسه‌های زباله قرار دهند. از این طریق زباله‌ها به درستی‌ به محل  دفن مناسب زباله برای بازیافت خواهند رسید.

 –حتی اگر به تسهیلات بازیافت برسند موفقیت بازیافت به قابلیت و ظرفیت امکانات موجود بستگی دارد. ظروف کاغذی به دلیل پوشش پلی اتیلن می توانند تاسیسات دستگاه‌های بازیافت آسیب برسانند. 

– سامانه ودیعه‌گذاری و دریافت (DRC) که به سیستمی‌ اطلاق میشود که در آن مشتریان مبلغ مشخصی به عنوان ودیعه به قیمت محصول مورد نظر در در هنگام خرید میپردازند، آن مبلغ مشخص را و در زمان تحویل محصول به خریدار بازگردانده می‌شود. برای ظروف یکبار مصرف فقط به اندازه سیستم جمع آوری بازیافت در محل مناسب است. افزایش استفاده از خدمات بازیافت کنار خیابانی، خرید آنلاین و تحویل در خانه چالش‌هایی‌ را برای این سیستم به وجود آورده است. 

– دولت‌ها و صنایع مختلف تلاش‌های بیشماری برای بازیافت حداکثری را ترویج دهند. موفقیت هایی نیز در این زمینه حاصل شده است. لیکن هنوز حجم مواد جمع آوری شده مورد نیاز بازیافت به دست نیامده است. اقتصاد دورانی در واقع اقتصادی است که در آن قسمت فنی محصول مورد استفاده مجدد قرار می گیرد. و بخش بیولوژیکی آن با کمک انرژی‌های تجدید پذیر، ارزش بخش کشاورزی را افزایش می دهد.

گزینه‌های سازگار با محیط زیست

محصولات سازگار با محیط ‌زیست به محصولاتی اطلاق میشوند که در طول فرایند تولید، استفاده و دفع به محیط زیست آسیبی نمیرسانند. در حقیقت محصولات سازگار با محیط ‌زیست به کاهش آلودگی‌‌ها در محیط زیست کمک میکنند. در بسیاری از کشور‌های پیشترفته امروزه از مواد بازیافتی محصولات دوستدار محیط زیست تولید میکنند و به عرضه قرار میدهند. این نوع محصولات همگی‌ دارای برچسب دوستدار محیط زیستی‌ هستند تا به راحتی‌ قابل تشخیص باشند. مردم کماکان تصور میکنند که داشتن سبک زندگی‌ سازگار با محیط زیست کار سختی است. اما در واقع محصولات زیست‌محیطی زیادی وجود دارند که میتوانند به مردم کمک کنند تا به راحتی‌ حجم زباله‌هایشان را کاهش بدهند و به محیط زیست آسیب کمتری برسانند.

بنابراین، جدا از نوشیدن توسط نی‌های پلاستیکی، از گزینه‌های سازگار با محیط زیست مانند ظروف زیست تخریب پذیر و ظروف گیاهی استفاده کنید. ظروف یکبار مصرف گیاهی محصولاتی هستند که زیست تخریب پذیر هستند. این محصولات آسیبی به مصرف کننده و محیط زیست وارد نمیکنند. در مقابل محصولات پلاستیکی که به طور فزآینده‌ای توسط خانواده‌ها مورد استفاده قرار می گیرد باعث افزایش روز افزون مشکلات ناشی‌ از زباله‌های پلاستیکی میشوند.

سایت اکوکلیکی محصولات دوستدار محیط زیست را در اختیار شما قرار می دهد.